• BỘ LUẬT DÂN SỰ 2015

1. Điều 611 Bộ luật Dân sự 2015 quy định gì?

     Thời điểm, địa điểm mở thừa kế được quy định tại Điều 611, Bộ luật Dân sự 2015 như sau:

2. Bình luận Điều 611 Bộ luật dân sự 2015

• Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết

     Thời điểm mở thừa kế có thể được tính là phút, giờ, tháng, năm. Việc xác định cụ thể cần phải căn cứ vào từng việc thừa kế. Trường hợp việc mở thừa kế đã quá lâu không xác định được ngày thì thời điểm mở thừa kế có thể tính là ngày đầu tiên của tháng tiếp theo mà người thừa kế đã xác định

     Thông thường thời điểm mở thừa kế được tính là ngày giỗ. Vào thời điểm người có tài sản chết sẽ làm phát sinh quyền và nghĩa vụ tài của người liên quan như người quản lý di sản. Như vậy, thời điểm mở thừa kế làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của người thừa kế có quyền ngăn chặn các hành vi xâm phạm đến di sản thừa kế, có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp thừa kế

     Xác định thời điểm mở thừa kế có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định di sản thừa kế. Kể từ thời điểm mở thừa kế, các quyền tài sản của người chết được chuyển cho người thừa kế. Trong thực tế, có những việc thừa kế sau thời gian dài mới chia di sản, nên di sản có sự biến động do nhiều nguyên nhân khách quan hoặc chủ quan. Những trường hợp này cần xem xét xác định trách nhiệm dân sự của người gây ra thiệt hại

     Xác định thời điểm mở thừa kế có ý nghĩa trong việc xác định người thừa kế và những người liên quan đến việc thừa kế. Điều 613 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:

     Những người thừa kế phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế sẽ được hưởng di sản thừa kế, nếu họ không vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 621 Bộ luật dân sự. Ngược lại, nếu họ có một trong những hành vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 621 thì cần phải xác định hành vi vi phạm đó được thực hiện trước hay sau thời điểm mở thừa kế và nếu trước thời điểm mở thừa kế thì người lập di chúc có biết hay không. Chúng tôi cho rằng, cần phải xem xét các trường hợp sau đây:

     + Trường hợp thứ nhất, nếu các hành vi vi phạm là giả mạo di chúc, hủy di chúc xảy ra trước thời điểm mở thừa kế mà người có tài sản hoàn toàn không biết và sau thời điểm mở thừa kế người có hành vi vi phạm đó bị phát hiện, thì họ không có quyền hưởng di sản thừa kế.

     + Trường hợp thứ hai, nếu hành vi vi phạm đó xảy ra trước thời điểm mở thừa kế mà người có tài sản đã biết hành vi đó nhưng không có ý kiến gì, thì phải coi đó là chưa vi phạm, bởi vì di chúc có hiệu lực kể từ thời điểm mở thừa kế, cho nên việc lập di chúc có hiệu lực pháp luật và có quyền lập một di chúc khác. Trường hợp người có tài sản không lập di chúc khác, thì phải coi là người lập di chúc đã đồng ý hủy di chúc đã lập.

     + Trường hợp thứ ba, người giả mạo di chúc, sửa di chúc, hủy di chúc sau thời điểm mở thừa kế, các hành vi này nị coi là vi phạm điểm d khoản 1 Điều 621 BLDS

     Như vậy, để xác định đúng hành vi vi phạm cần phải xem xét hành vi đó được thực hiện trước hay sau thời điểm mở thừa kế. Nếu thực hiện trước thời điểm mở thừa kế và bị phát hiện thì phải xem xét là người lập di chúc đó còn khả năng lập di chúc nữa hay không. Nếu hành vi vi phạm thực hiện trước thời điểm mở thừa kế và được phát hiện, nhưng người để lại thừa kế còn khả năng lập di chúc khác thì không bị coi là vi phạm điểm d khoản 1 Điều 621 BLDS. Nếu hành vi sửa chữa di chúc trước thời đểm mở thừa kế, bị phát hiện ngay và người sửa chữa, hủy di chúc biết rằng người lập di chúc không còn khả năng lập di chúc khác thì hành vi đó được coi là vi phạm điểm đ khoản 1 Điều 621 BLDS. Bởi vì trong ý thức chủ quan của người sửa chữa, hủy di chúc nhận thức rằng, nếu không hủy, sửa chữa di chúc thì sau thời điểm mở thừa kế, di chúc này có hiệu lực pháp luật, như vậy sẽ bất lợi cho mình, cho nên người có hành vi trên sẽ không có quyền hưởng di sản

     Xác định thời điểm mở thừa kế để xác định thời điểm có hiệu lực của di chúc. Di chúc có hiệu lực từ thời điểm người lập di chúc chết. Khi còn sống, người để lại di chúc có thể bị người lập di chúc trước đó một khoảng thời gian, có thể kéo dài hàng năm. Trong thời gian đó, tài sản đó tài sản được ghi trong di chúc có thể bị người lập di chúc sử dụng hết hoặc đã định đoạt cho người khác như bán, tặng cho một phần tài sản thì phần di chúc liên quan đến phần tài sản không còn, sẽ không còn hiệu lực, phần tài sản còn lại sẽ được chia theo di chúc. Mặt khác, sau khi lập di chúc người lập di chúc có quyền sửa đổi, hủy di chúc hoặc lập di chúc khác. 

     Trong thực tế, sự kiện chết của con người có thể là tự nhiên (chết sinh học) như ốm chết hoặc các bênh tật khác đem lại. Cái chết cũng có thể do hành vi bất hợp pháp gây ra (giết người) hoặc không may gặp biến cố. Tuy nhiên những trường hợp mất tích không thể xác định được một người đã chết hay chưa, theo yêu cầu của người có quyền Tòa án tuyên bố người đó là đã chết. Thời điểm mở thừa kế của người bị tuyên bố chết là ngày Tòa án xác định người đó chết như ngày bị tai nạn. Nếu không xác định được ngày chết của người bị tuyên bố chết thì tùy từng trường hợp Tòa án sẽ xác định theo khoản 1 Điều 71 BLDS

     Thời điểm mở thừa kế tính là ngày, tuy nhiên trong một số trường hợp đặc biệt thời điểm mở thừa kế cần tính đơn vị phút, vì theo quy định tại Điều 619 BLDS, thì những người có quyền được thừa kế di sản của nhau mà chết cùng tai nạn không xác định được người chết sau thì coi như họ chết cùng thời điểm. Như vậy trường hợp này cần căn cứ đơn vị bằng phút để xác định thời điểm mở thừa kế của từng người

• Địa điểm mở thừa kế

     Sau khi người có tài sản chết, những người có quyền lợi liên quan cần phải làm thủ tục khai tử tại Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi cư trú của người chết gọi là địa điểm mở thừa kế

     Địa điểm mở thừa kế là nơi làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ của người thừa kế, là nơi Tòa án có thẩm quyền sẽ giải quyết việc thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật, nơi cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết các quyền và lợi ích của những người liên quan tới di sản thừa kế

     Xác định địa điểm mở thừa kế có ý nghĩa hết sức quan trọng trong thực tiễn giải quyết các tranh chấp về thừa kế, vì người thừa kế cần phải thực hiện các thủ tục pháp lí liên quan tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xác nhận các quyền của mình đã phát sinh từ di sản thừa kế. Trong trường hợp không có hoặc không xác định được người thừa kế thì cơ quan nhà nước sẽ có thẩm quyền quản lý di sản đó

     Kết luận: Như vậy việc xác định thời điểm, địa điểm mở thừa kế tại Điều 611 Bộ luật Dân sự có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với việc xác định thời điểm phát sinh quyền, nghĩa vụ của các chủ thể có liên quan.

     Theo bộ luật dân sự 2015, sau đây là những nghĩa vụ tài sản do người chết để lại:

 Luật Toàn Quốc xin chân thành cảm ơn./.

 Chuyên viên: Nguyễn Phương