CHIA TÀI SẢN CỦA NGƯỜI CHẾT KHÔNG LẬP DI CHÚC

Câu hỏi của bạn:

     Ba mẹ tôi có 2 chị em là tôi và em trai. Ba tôi đã mất hơn 20 năm. Hiện tại mẹ tôi đứng tên nhà và đất. Em trai tôi mới mất được 2 tháng nhưng có vợ và 2 con. Cho hỏi tài sản nếu không lập di chúc thì sau này mẹ tôi mất sẽ chia như thế nào? Đất mua chung với người ta mà giờ mẹ tôi lẫn thì trên mặt pháp lý khi bán miếng đất đó đi tôi phải làm thế nào mới hợp lệ?

Câu trả lời của Luật sư:

     Chào bạn! Cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi đề nghị tư vấn luật đến Phòng tư vấn luật qua email- Luật Toàn quốc. Chúng tôi xin đưa ra quan điểm tư vấn như sau: 

Căn cứ pháp lý:

• Bộ luật dân sự năm 2015;

Nội dung tư vấn về chia tài sản của người chết không lập di chúc:

1. Chia tài sản của người chết không lập di chúc

     Theo quy định của pháp luật, thừa kế gồm có thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật. Thừa kế theo di chúc là việc chuyển dịch tài sản của người đã chết cho người còn sống theo sự định đoạt của người đó khi họ còn sống. Thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự do pháp luật quy định.

     Trong trường hợp của bạn, khi mẹ của bạn mất mà không để lại di chúc thì di sản thừa kế của bà sẽ được chia theo pháp luật. Theo thông tin mà bạn cung cấp cho chúng tôi thì tài sản mà mẹ bạn có là đất và nhà, số tài sản này sẽ trở thành di sản chia cho những người thừa kế theo pháp luật khi mà bà mất đi. Điều 651 Bộ luật dân sự quy định về người thừa kế theo pháp luật như sau:

     “1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

     a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

     b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

     c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

     2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

     3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.” 

     Như vậy, dựa theo thông tin bạn cung cấp, những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất hưởng di sản mẹ bạn để lại theo quy định là 2 người con đẻ gồm bạn và em trai bạn, mỗi người sẽ được hưởng phần di sản bằng nhau. Song do em trai của bạn đã mất trước mẹ bạn, mất trước người để lại di sản nên hai cháu (con của em trai bạn) sẽ được hưởng phần di sản mà cha của cháu được hưởng nếu còn sống, pháp luật quy định đó là trường hợp thừa kế thế vị theo Điều 652 Bộ luật dân sự: “Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống”.  [caption id="attachment_104130" align="aligncenter" width="359"] Chia tài sản của người chết không lập di chúc[/caption]

2. Bán tài sản của người bị lẫn

     Do thông tin bạn cung cấp cho chúng tôi chưa đầy đủ về chủ sở hữu mảnh đất là ai “đất mua chung với người ta” và tình trạng “lẫn” của mẹ bạn đã được cơ sở y tế nào cấp giấy xác nhận chưa. Song, chúng tôi xin đưa ra tư vấn trong trường hợp như sau: mẹ bạn là chủ sở hữu mảnh đất, bà đang trong tình trạng khó khăn về nhận thức và đã được cơ sở y tế thăm khám, xác nhận. Hiện nay, bạn muốn thay mặt mẹ bạn hoặc một người nào khác thay mặt mẹ bạn bán mảnh đất đó thì sẽ phải thực hiện trình tự như sau:

     Thứ nhất, yêu cầu Tòa án ra quyết định tuyên bố mẹ bạn là người có khó khăn về nhận thức và chỉ định người giám hộ cho mẹ bạn. Theo khoản 1 Điều 23 Bộ luật dân sự quy định: “Người thành niên do tình trạng thể chất hoặc tinh thần mà không đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của người này, người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và chỉ định người giám hộ, xác định quyền, nghĩa vụ của người giám hộ”.

     Thứ hai, nếu bạn muốn thay mặt mẹ mình hoặc một người nào khác thay mặt bà bán mảnh đất đó đi thì có thể yêu cầu Tòa án ra quyết định cho phép người giám hộ (có thể là bạn hoặc một người khác) đại diện cho mẹ bạn tham gia vào giao dịch bán mảnh đất với lý do xác đáng và phù hợp có lợi cho người được giám hộ là mẹ bạn. Ngoài ra còn phải được sự đồng ý của người giám sát người giám hộ. Điều 59 Bộ luật dân sự quy định về quản lý tài sản của người được giám hộ như sau:

     “1. Người giám hộ của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự có trách nhiệm quản lý tài sản của người được giám hộ như tài sản của chính mình; được thực hiện giao dịch dân sự liên quan đến tài sản của người được giám hộ vì lợi ích của người được giám hộ. 

     Việc bán, trao đổi, cho thuê, cho mượn, cho vay, cầm cố, thế chấp, đặt cọc và giao dịch dân sự khác đối với tài sản có giá trị lớn của người được giám hộ phải được sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ.

     Người giám hộ không được đem tài sản của người được giám hộ tặng cho người khác. Các giao dịch dân sự giữa người giám hộ với người được giám hộ có liên quan đến tài sản của người được giám hộ đều vô hiệu, trừ trường hợp giao dịch được thực hiện vì lợi ích của người được giám hộ và có sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ.

     2. Người giám hộ của người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi được quản lý tài sản của người được giám hộ theo quyết định của Tòa án trong phạm vi được quy định tại khoản 1 Điều này.” 

     Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm bài viết:

• Người giám hộ là những ai và điều kiện làm người giám hộ
• Đăng ký giám hộ có yếu tố nước ngoài theo quy định luật mới nhất

     Để được tư vấn chi tiết về vấn đề chia tài sản của người chết không lập di chúc quý khách vui lòng liên hệ tới Tổng đài tư vấn pháp luật dân sự 24/7: 1900 6178 để được luật sư tư vấn hoặc gửi câu hỏi về địa chỉ Gmail: [email protected]. Chúng tôi sẽ giải đáp toàn bộ câu hỏi của quý khách một cách tốt nhất.

     Luật Toàn Quốc xin chân thành cảm ơn./.