PHÂN CHIA TÀI SẢN KHI CÓ DI CHÚC

Câu hỏi của bạn:

     Kính chào Luật sư! Xin Luật sư tư vấn giúp. Ông bà nội em có 6 người con, 2 trai 4 gái (một cô đã mất). Bố em là con trai trưởng, do tính tình không hợp nhau nên ông em khi còn sống có viết di chúc thừa kế đất đai cho chú út, khi ông viết di chúc bố em không biết. Di chúc được mang ra xã chứng thực nhưng chủ tịch xã không ký vì bảo không hợp pháp, phó chủ tịch là người nhà đã ký xác nhận cho bản di chúc đó. Hiện nay ông bà em đã mất gần được 10 năm rồi. Khi ông bà già ốm đau, bố mẹ em ở gần phải chăm sóc, chú em làm công an ở Hà Nội chỉ thỉnh thoảng về quê. Hàng năm, bố mẹ em vẫn phải đóng thuế đất đai, thuế ruộng đất là tài sản của ông bà để lại. Vừa rồi, chú em nghỉ hưu nên về đòi chia đất. Chú em nói đó là đất ông di chúc cho chú em, nên chú em có quyền cho ai thì cho bố em không có quyền gì cả, sổ đỏ và di chúc chú em cầm, nội dung bản di chúc bố em không được biết trong đó viết thế nào. Các cô con gái của ông bà cũng đòi chia tài sản miếng đất đó. Vậy kính mong luật sư tư vấn giùm cho em biết:      1. Bố em có quyền sử dụng miếng đất này không ạ, bố em là người đóng thuế hàng năm chứ không phải chú em, bố em có con trai còn chú em không có con trai và bố em là người thờ cúng tổ tiên ông bà?      2. Nếu phân chia tài sản thì sẽ chia đều cho các con cả trai lẫn gái hay như thế nào ạ? Con gái của ông bà em sau khi mất có quyền để lại đất được chia đó cho các con cháu của mình không?      3. Giá trị mảnh đất được tính theo giá thực tế tại thời điểm phân chia hay tính theo khung giá quy định của nhà nước?      4. Chú em có được toàn quyền quyết định phân chia tài sản không? Nếu như có tranh chấp thì bố em cần phải làm những thủ tục gì ạ?

Em xin cám ơn!

Câu trả lời của Luật sư:

     Chào bạn! Cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi đề nghị tư vấn luật đến Phòng tư vấn luật qua email- Luật Toàn quốc. Chúng tôi xin đưa ra quan điểm tư vấn như sau: 

Căn cứ pháp lý:

• Bộ luật dân sự năm 2015

Nội dung tư vấn về phân chia tài sản khi có di chúc

     Trong bài viết trước: “Theo quy định pháp luật thì di chúc hợp pháp khi nào?”, chúng tôi đã đề cập đến việc xác định di chúc có hợp pháp hay không, tiếp theo chúng tôi xin tư vấn về việc phân chia tài sản khi có di chúc trong trường hợp của gia đình bạn như sau:

     1. Phân chia tài sản khi có di chúc

     Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Việc phân chia di sản được thực hiện theo ý chí của người để lại di chúc (khoản 1 Điều 659 BLDS). Như vậy, nếu di chúc của ông bạn để lại là hợp pháp thì khi phân chia di sản mà ông bạn để lại sẽ tuân thủ theo nguyện vọng ghi nhận trong nội dung di chúc. Theo như bạn cung cấp thông tin, ông bạn có để lại di chúc nhưng bố bạn không hề biết và cũng không được nhìn thấy di chúc cũng như nội dung mà chỉ nghe qua lời nói của người em út. Đối với những tài sản mà ông bạn định đoạt trong di chúc, bố bạn cần xem xét liệu đó có phải là tài sản riêng của ông bạn, bởi lẽ ông bạn không có quyền định đoạt toàn bộ tài sản chung của vợ chồng. Trường hợp đó là những tài sản chung của ông bà bạn thì cần xác minh bà bạn có ủy quyền định đoạt tài sản cho ông bạn không, nếu không có sự thỏa thuận thì nội dung di chúc sẽ bị vô hiệu một phần do ông bạn vượt quá phạm vi quyền của mình.

     Nếu di chúc hợp pháp thì phần tài sản của ông bạn sẽ được định đoạt cho người con út. Tuy nhiên không phải toàn bộ tài sản của ông bạn sẽ thuộc về người này, Điều 644 BLDS quy định những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:

• Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
• Con thành niên mà không có khả năng lao động.

     Theo quy định này, người vợ - tức là bà của bạn nếu như mất sau ông bạn thì có quyền hưởng ít nhất bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật khi không được ông bạn để lại tài sản cho. Khi đó, tài sản của bà bạn sẽ bao gồm: phần tài sản nằm trong khối tài sản chung của vợ chồng và phần tài sản được thừa kế từ ông bạn.

     Những người con của ông bạn bao gồm bố bạn và 5 người con khác sẽ được hưởng các phần bằng nhau khi chia di sản của ông bạn trong trường hợp di sản được phân chia theo quy định pháp luật. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây (Điều 650 BLDS):

• Không có di chúc;
• Di chúc không hợp pháp;
• Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
• Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

     Tóm lại, nếu gia đình bạn chứng minh được di chúc mà ông bạn để lại không hợp pháp thì tài sản của ông bạn sẽ được chia đều cho vợ (trường hợp bà bạn mất sau ông bạn) và 6 con (không phân biệt là con trai hay con gái). Đối với những người con hiện đã mất nhưng mất sau ông bạn thì người thuộc diện hưởng di sản của người này sẽ được hưởng thay phần, gồm: vợ (chồng), con, bố, mẹ của người đã mất. [caption id="attachment_73275" align="aligncenter" width="390"] Phân chia tài sản khi có di chúc[/caption]

     2. Ai là người có quyền sử dụng di sản thừa kế?

     Theo như thông tin bạn cung cấp, sau khi ông bà bạn mất, trong khoảng thời gian 10 năm gia đình chưa phân chia di sản thừa kế. Bố bạn hiện nay đang là người sử dung phần đất mà ông bà để lại, là người đóng thuế hàng năm. Việc định đoạt ai là người có quyền sử dụng phần đất này phụ thuộc vào việc xác định chủ sở hữu di sản, phân chia di sản chứ pháp luật chưa có quy định về việc ưu tiên cho người có con trai, thờ cúng tổ tiên.

     Điều 616 BLDS quy định về người quản lý di sản, theo đó:

     “1. Người quản lý di sản là người được chỉ định trong di chúc hoặc do những người thừa kế thỏa thuận cử ra.      2. Trường hợp di chúc không chỉ định người quản lý di sản và những người thừa kế chưa cử được người quản lý di sản thì người đang chiếm hữu, sử dụng, quản lý di sản tiếp tục quản lý di sản đó cho đến khi những người thừa kế cử được người quản lý di sản.      3. Trường hợp chưa xác định được người thừa kế và di sản chưa có người quản lý theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này thì di sản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quản lý.”

     Trong trường hợp của gia đình bạn, di sản chưa được phân chia, mọi người cũng chưa có thỏa thuận với nhau nên người đang chiếm hữu, sử dụng phần đất là bố bạn vẫn tiếp tục quản lý, bố bạn có vai trò như là người quản lý di sản theo quy định tại khoản 2 Điều 616 BLDS.

     Khi việc phân chia di sản diễn ra, bố bạn sẽ phải tuân thủ theo quy định pháp luật, trong đó có nghĩa vụ giao lại di sản theo yêu cầu của người thừa kế. Bên cạnh đó, bố bạn được hưởng thù lao theo thỏa thuận với những người thừa kế, được thanh toán chi phí bảo quản di sản như những tiền đóng thuế đất hàng năm hay chi phí bảo quản, tăng độ màu mỡ của đất…

     3. Giải quyết tranh chấp di sản thừa kế

     Từ những phân tích trên, bạn có thể xem xét giải quyết vấn đề của gia đình mình. Trường hợp các bên không thể thỏa thuận được với nhau, xảy ra tranh chấp thì có quyền làm đơn khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế. Tòa án sẽ dựa vào các tài liệu, chứng cứ thu thập cũng như các bên cung cấp để giải quyết, giá trị tài sản sẽ được định giá theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự, tôn trọng sự thỏa thuận của các bên về giá tài sản đang tranh chấp, trong một số trường hợp Tòa án thành lập Hội đồng định giá.

     Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm bài viết:

• Thủ tục nhận và xử lý đơn khởi kiện theo quy định Bộ luật tố tụng dân sự 2015
• Quy định về phân chia di sản theo di chúc theo quy định của BLDS năm 2015

     Để được tư vấn chi tiết về phân chia tài sản khi có di chúc, quý khách vui lòng liên hệ tới Tổng đài tư vấn pháp luật dân sự 24/7: 19006500 để được luật sư tư vấn hoặc Gửi câu hỏi về địa chỉ Gmail: [email protected]. Chúng tôi sẽ giải đáp toàn bộ câu hỏi của quý khách một cách tốt nhất.

     Xin chân thành cảm ơn.