Tòa án có quyền yêu cầu cơ quan hành chính nộp chứng không

Câu trả lời của Luật sư:

     Luật Toàn Quốc cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi về Tòa án có quyền yêu cầu cơ quan hành chính nộp chứng cứ không. Luật Toàn Quốc xin đưa ra câu trả lời về Tòa án có quyền yêu cầu cơ quan hành chính nộp chứng cứ không như sau:

1. Giao nộp chứng cứ được hiểu như thế nào?

      Giao nộp chứng cứ là một hoạt động tố tụng hành chính được thực hiện bởi đương sự giao nộp chứng cứ hiện có hoặc chứng cứ do đương sự tự mình thu thập được giao nộp cho Tòa án. Trường hợp đương sự không tự thu thập được tài liệu, chứng cứ thì làm đơn đề nghị Tòa án tiến hành thu thập từ cơ quan hành chính đang giữ, quản lý tài liệu, chứng cứ đó.

     Theo đó, việc giao nộp chứng cứ có ý nghĩa đối với việc tìm ra các tình tiết chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các đương sự và giải quyết vụ việc đúng đắn hơn.

2. Tòa án có quyền yêu cầu cơ quan hành chính nộp chứng cứ không?

     Theo khoản 2 Điều 9 Luật tố tụng hành chính 2015 quy định về cung cấp tài liệu, chứng cứ, chứng minh trong tố tụng hành chính như sau:

     Mặt khác, theo Điều 10 LTTHC 2015 quy định về nghĩa vụ cung cấp tài liệu, chứng cứ của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền như sau:

      Theo đó, Tòa án có quyền yêu cầu cơ quan hành chính giao nộp tài liệu chứng cứ khi người khởi kiện không thể tự mình thu thập được từ phía cơ quan hành chính – người bị kiện hoặc Tòa án chủ động tiến hành thu thập chứng cứ từ cơ quan hành chính nhà nước để xác định chính hợp pháp hay bất hợp pháp của đối tượng khởi kiện.

      Cơ quan hành chính đang lưu giữ, quản lý tài liệu, chứng cứ thì phải có nghĩa vụ giao nộp chứng cứ, tài liệu đó theo đơn đề nghị thu thập chứng cứ của Tòa án.

3. Ưu điểm, nhược điểm về trách nhiệm hỗ trợ thu thập chứng cứ của Tòa án

     Theo khoản 2 Điều 9 Luật tố tụng hành chính 2015 quy định Tòa án có trách nhiệm hỗ trợ đương sự trong việc thu thập tài liệu, chứng cứ và tiến hành thu thập, xác minh chứng cứ; yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ cho Tòa án hoặc đương sự theo quy định của Luật này. Quy định Tòa án có trách nhiệm hỗ trợ các đương sự trong quá trình thu thập tài liệu, chứng cứ có những ưu, nhược điểm sau:

• Ưu điểm

    Tòa án có trách nhiệm “hỗ trợ”, “giúp đỡ” đương sự trong việc thu thập chứng cứ từ cơ quan hành chính mà đương sự không thu thập được hoặc Tòa án chủ động xác minh thu thập, yêu cầu cơ quan hành chính giao nộp chứng cứ đang quản lý cho Tòa án, có ý nghĩa rất quan trọng giúp vụ án hành chính được giải quyết đúng pháp luật.

     Phần lớn chứng cứ liên quan đến việc ban hành ra các QĐHC chủ yếu là do phía cơ quan hành chính (người bị kiện) nắm giữ như hồ sơ, giấy tờ về nhà đất, trình tự thủ tục ban hành QĐHC, trình tự thủ tục giải quyết khiếu nại,..Vì vậy, người khởi kiện thường khó có được những chứng cứ này để giao nộp cho Tòa án bởi những chứng cứ này là bất lợi cho người bị kiện nên cơ quan hành chính họ thường giữ và không giao nộp cho người khởi kiện.

• Nhược điểm

      Việc quy định Tòa án có trách nhiệm “ hỗ trợ” đương sự thu thập tài liệu, chứng cứ. Điều này đồng nghĩa với việc Tòa án có thu thập chứng cứ hay không hoàn toàn phụ thuộc vào Quyết định của Tòa án. Theo đó, trường hợp Tòa án không có thiện chí “hỗ trợ” thu thập chứng cứ thì cũng không bị áp dụng chế tài xử phạt nào cả.

      Bởi chỉ khi Luật quy định Tòa án có trách nhiệm tiến hành thu thập, xác minh chứng cứ để chứng minh các vấn đề trong vụ án thì mới thực sự bảo đảm được nguyên tắc bình đẳng về quyền và nghĩa vụ chứng minh trong tố tụng hành chính giữa các đương sự với nhau.

4. Đề xuất sửa đổi quy định về trách nhiệm thu thập chứng cứ của Tòa án

     Từ những ưu điểm, nhược điểm trên, có nhiều đề xuất hướng dẫn xác định rõ trách nhiệm của Tòa án trong việc thu thập tài liệu, chứng cứ trong vụ án hành chính.

    Đề xuất quy định Tòa án có trách nhiệm thu thập chứng cứ trong VAHC một mặt để đạt được mục đích của việc thu thập được chứng cứ. Luật tố tụng hành chính cần quy định thêm Tòa án phải có trách nhiệm trong việc thu thập chứng cứ ngay cả khi người khởi kiện không có yêu cầu. Bởi việc quy định trách nhiệm như vậy nếu Tòa án không thực hiện thì phải chịu chế tài xử phạt theo quy định.

    Thêm nữa, quy định rõ hành vi cản trở hoạt động xác minh, thu thập chứng cứ của Tòa án trong TTHC. Theo khoản 2 Điều 318 Luật TTHC 2015 quy định hành vi từ chối cung cấp tài liệu mà không có lý do chính đang được xem là hành vi cản trở hoạt động tố tụng hành chính. Nếu cá nhân, người đứng đầu cơ quan, tổ chức vi phạm tùy theo mức độ vi phạm mà có thể bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Phải có văn bản hướng dẫn cụ thể hành vi vi phạm với mức độ nào sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính, bị xử lý kỷ luật và mức độ nguy hiểm, hậu quả xảy ra như thế nào là đủ truy cứu trách nhiệm hình sự.

    Như vậy, việc quy định Tòa án có trách nhiệm thu thập chứng cứ trong vụ án hành chính cũng là đạt được mục đích của việc thu thập được chứng cứ. Khi Tòa án nhân danh quyền tư pháp của mình, yêu cầu cá nhân, cơ quan hành chính, tổ chức cung cấp chứng cứ thì việc thu thập chứng cứ sẽ đạt hiệu quả cao và khi có chứng cứ để giúp cho Tòa án giải quyết VAHC được đúng đắn.

    Bên cạnh đó, Luật có quy định Tòa án có trách nhiệm phải thu thập chứng cứ thì mới có thể bảo đảm việc thực hiện được nguyên tắc bình đẳng về quyền và nghĩa vụ chứng minh trong tố tụng hành chính giữa các đương sự với nhau. Bởi người bị kiện là cơ quan hành chính sử dụng quyền lực hành pháp, quyền quản lý hành chính nhà nước nên trong việc thu thập chứng cứ dễ dàng có được hơn so với người khởi kiện.

5. Hỏi đáp về Tòa án có quyền yêu cầu cơ quan hành chính nộp chứng cứ không như sau:

Câu hỏi 1: Luật sư cho tôi có phải mọi chứng cứ trong tố tụng hành chính đều được sử dụng công khai? Tôi cảm ơn!

     Theo khoản 2 Điều 96 Luật tố tụng hành chính 2015 quy định về công bố và sử dụng chứng cứ thì Tòa án không công khai nội dung chứng cứ có liên quan đến bí mật nhà nước, thuần phong, mỹ tục của dân tộc, bí mật nghề nghiệp, bí mật kinh doanh, bí mật cá nhân theo yêu cầu chính đáng của đương sự nhưng phải thông báo cho đương sự biết những chứng cứ không được công khai.

     Như vậy, không phải mọi chứng cứ trong tố tụng hành chính đều được sử dụng công khai.

    Theo khoản 5 Điều 92 Luật TTHC 2015 quy định về ủy thác thu thập tài liệu chứng cứ nếu Tòa án đã thực hiện việc ủy thác nhưng không nhận được kết quả trả lời thì Tòa án giải quyết vụ án trên cơ sở chứng cứ đã có trong hồ sơ vụ án.

    Như vậy, sau khi Tòa án đã thực hiện việc thu thập chứng cứ thông qua cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam ở nước ngoài mà không nhận được kết quả trả lời thì Tòa án tiếp tục giải quyết vụ án hành chính trên cơ sở chứng cứ đã có trong hồ sơ vụ án.

Chuyên viên: Nguyễn Huệ