Người tham gia tố tụng hình sự là một trong những chủ thể của tố tụng hình sự bên cạnh cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trong suốt quá trình giải quyết vụ án. Vậy pháp luật tố tụng hình sự quy định như thế nào về người tham gia tố tụng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp thắc mắc về người tham gia tố tụng theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự.

1. Người tham gia tố tụng hình sự là gì?

     Người tham gia tố tụng hình sự là cá nhâ, cơ quan, tổ chức tham gia hoạt động tố tụng theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự. Đây là những người liên quan tới hành vi phạm tội, có quyền và lợi ích hợp pháp trong vụ án hoặc tham gia của họ là cần thiết để làm sáng tỏ sự thật khách quan của vụ án. 

2. Người tham gia tố tụng hình sự bao gồm những ai? 

     Căn cứ theo Điều 55 Bộ luật tố tụng hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2021 thì người tham gia tố tụng bao gồm:

3. Quy định cụ thể của bộ luật tố tụng hình sự về những người tham gia tố tụng.

3.1. Người tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố

     Người tố giác, báo tin về tội phạm và kiến nghị khởi tố là một loại người tham gia tố tụng, họ cung cấp các thông tin về tội phạm làm cơ sở cho các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, xác minh có hay không có dấu hiệu của tội phạm để quyết định việc khởi tố vụ án hình sự.

     Căn cứ Điều 56 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021 quy định về Người tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố.

3.2. Người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố

     Người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố là người tham gia tố tụng khi có tố giác, kiến nghị khởi tố họ do đã thực hiện hành vi vi phạm tội theo nhận định của người tố giác, người kiến nghị khởi tố.

     Căn cứ Điều 57 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021 quy định về người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố.

3.3. Người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt

     Người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp là người có những căn cứ theo quy định của Điều 110 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021 cần phải bị giữ để ngăn chặn việc người đó trốn hoặc tiêu hủy chứng cứ, cản trở điều tra.

     Người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp được Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021 quy định là người tham gia tố tụng có các quyền và nghĩa vụ khi họ tham gia tố tụng.

     Người bị bắt là người tham gia tố tụng khi họ bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang và bị bắt theo quyết định truy nã của cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền. Người bị bắt được Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021 quy định là người tham gia tố tụng có các quyền và nghĩa vụ khi họ tham gia tố tụng.

3.4. Người bị tạm giữ

     Người bị tạm giữ là người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang, bị bắt theo quyết định truy nã hoặc người phạm tội tự thú, đầu thú và đối với họ đã có quyết định tạm giữ.

     Căn cứ Điều  59 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021 quy định về quyền của bị can như sau:

• Được biết lý do mình bị tạm giữ; nhận quyết định tạm giữ, quyết định gia hạn tạm giữ, quyết định phê chuẩn quyết định gia hạn tạm giữ và các quyết định tố tụng khác theo quy định của Bộ luật này;
• Được thông báo, giải thích về quyền và nghĩa vụ quy định tại Điều này;
• Trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội;
• Tự bào chữa, nhờ người bào chữa;
• Đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu;
• Trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá;
• Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng về việc tạm giữ.

Người bị tạm giữ có nghĩa vụ chấp hành các quy định của Bộ luật này và Luật thi hành tạm giữ, tạm giam.

3.5. Bị can

     Bị can là một loại người tham gia tố tụng, là cá nhân hoặc pháp nhân bị cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng quyết định khởi tố bị can do đã có dấu hiệu thực hiện hành vi phạm tội. Khi xác định hành vi của người, pháp nhân có dấu hiệu tội phạm, Cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền sẽ ra quyết định khởi tố bị can.

     Căn cứ khoản 2 và khoản 3 Điều 60 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021quy định và quyền và nghĩa vụ của  bị can. 

3.6. Bị cáo

     Bị cáo là một loại người tham gia tố tụng, là cá nhân hoặc pháp nhân đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử. Bị cáo có các quyền và nghĩa vụ được quy định tại khoản 2 và khoản 3Điều 61 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021, cụ thể như sau:

3.7. Bị hại

     Bị hại là một loại người tham gia tố tụng, là cá nhân trực tiếp bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản hoặc là cơ quan, tổ chức bị thiệt hại về tài sản, uy tín do tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra. Quyền và nghĩa vụ của bị hại được quy định tại Điều 62 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi bổ sung năm 2021.

3.8. Nguyên đơn dân sự

     Nguyên đơn dân sự là một loại người tham gia tố tụng, là cá nhân, cơ quan, tổ chức bị thiệt hại do tội phạm tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại. Quyền và nghĩa vụ của bị hại được quy định tại Điều 63 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021.

3.9. Bị đơn dân sự hoặc người đại diện hợp pháp hợp pháp của bị đơn dân sự

     Bị đơn dân sự là một loại người tham gia tố tụng là các cá nhân, cơ quan, tổ chức mà pháp luật quy định phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại. uyền và nghĩa vụ của bị hại được quy định tại Điều 64 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021.

3.10. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án

     Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án là một loại người tham gia tố tụng, là các cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình sự. Quyền và nghĩa vụ của bị hại được quy định tại Điều 65  Bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021.

3.11. Người làm chứng 

     Người làm chứng là một loại người tham gia tố tụng, là người biết được những tình tiết liên quan đến nguồn tin của tội phạm, về vụ án và được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng triệu tập để làm chứng theo quy định tại Khoản 1 Điều 66 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021.

3.12. Người chứng kiến 

     Người chứng kiến là người được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng yêu cầu chứng kiến việc tiến hành hoạt động tố tụng hình sự theo quy định của pháp luật.

     Đây là những người tham gia tố tụng với vai trò chứng kiến các hoạt động tố tụng như khám nghiệm hiện trường, khai quật tử thi, xem dấu vết thân thể,…theo yêu cầu của các cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền. Việc chứng kiến các hoạt động tố tụng là nghĩa vụ của họ để đảm bảo tính khách quan, công khai, minh bạch và dân chủ của tố tụng hình sự.

3.13. Người giám định 

     Người giám định là người có kiến thức chuyên môn về lĩnh vực cần giám định, được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trưng cầu, người tham gia tố tụng yêu cầu giám định theo quy định của pháp luật. Điều 68 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2021 quy định cụ thể về người giám định. 

3.14. Người định giá tài sản 

     Người định giá tài sản là người có kiến thức chuyên môn về lĩnh vực giá, được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng yêu cầu định giá tài sản theo quy định của pháp luật. Bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2021 quy định cụ thể về người giám định tại Điều 69 của luật này. 

3.15. Người phiên dịch, người dịch thuật 

     Người phiên dịch, người dịch thuật là những người tham gia tố tụng do cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng yêu cầu trong trường hợp có người tham gia tố tụng không sử dụng được tiếng Việt nhằm đảm bảo đúng các quy định về tiếng nói, chữ viết dùng trong tố tụng hình sự. Điều 70 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2021 quy định cụ thể về người phiên dịch, người dịch thuật. 

3.16. Người bào chữa

     Người bào chữa là một loại người tham gia tố tụng, là người được người bị buộc tội nhờ bào chữa hoặc cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng chỉ định và được cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng tiếp nhận việc đăng ký bào chữa. 

     Người bào chữa có thể là:

• Luật sư;
• Người đại diện của người bị buộc tội;
• Bào chữa viên nhân dân;
• Trợ giúp viên pháp lý trong trường hợp người bị buộc tội thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý.

3.17. Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự 

     Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự là một loại người tham gia tố tụng, là người được bị hại, đương sự nhờ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp theo quy định tại Khoản 1 Điều 84 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021.

Bài viết liên quan:

• Soạn đơn tố giác tội phạm
• Quy đinh về thẩm quyền ra quyết định khởi tố vụ án hình sự
• Dịch vụ Luật sư tham gia bào chữa hình sự gọi 19006500

     ​​Để được tư vấn chi tiết về người tham gia tố tụng, quý khách xin vui lòng liên hệ đến tổng đài 19006500 để được hỗ trợ.

     Luật Toàn Quốc xin chân thành cảm ơn!